Op protestants-christelijke basisschool De Ley in Leiden staat professionalisering en gedeeld eigenaarschap al jaren op de agenda. “We hebben professionele leergemeenschappen opgezet en trainingen gevolgd, maar het wilde maar niet lukken om het goed van de grond te krijgen”, zegt directeur Anja Kluivers. Veel scholen zullen deze worsteling met duurzame implementatie herkennen. Een 3-jarig traject samen met 1801 zorgde voor de doorbraak en een transformatie binnen het team. “We zijn van losse initiatieven naar een samenhangende systemische en cyclische aanpak gegaan, waarin collectieve verantwoordelijkheid en gedeeld leiderschap centraal staan.”
PC Basisschool De Ley is een Daltonschool in Leiden met een diverse populatie. Na het samenvoegen van drie locaties in 2018 groeide de school in één klap van 160 naar 200 leerlingen en van 6 naar 19 medewerkers. Anja: “We hebben het samengaan aangegrepen om de dingen goed aan te pakken. Niet: wat deden we, maar: wat gaan we doen. We hadden de juiste kennis opgehaald en werkten hard, maar zagen dat niet terug in de resultaten. Begrijpend lezen stagneerde en de rekenresultaten daalden geleidelijk. Dat baarde me zorgen, vooral omdat ik over een aantal jaar met pensioen ga. Ik zou het zo jammer vinden als deze school dan deel wordt van een andere school. Daarom wil ik een organisatie achterlaten die niet afhankelijk is van specifieke personen, maar draait op collectieve kracht – ongeacht wie er op welke stoel zit.”
In 2023 zet de school de NPO-subsidie in om 1801 in te schakelen. “We wilden eigenlijk niet zo veel nieuws, maar vooral samenhang creëren en leren implementeren”, zegt Anja. En laat dat nu precies de kracht van 1801 zijn. Waar een school de context en inhoud kent, voegt 1801 op maat veranderkundige expertise, wetenschappelijke inzichten en structuur toe. Zo ontstaat in co-creatie een lerende verbetercultuur die duurzaam is.
De integrale aanpak hield in dat onderwijsadviseur Anneke Jehee met het managementteam aan de slag ging. Onderwijsadviseur Inge Asscheman begeleidde de intern begeleiders in hun transitie naar kwaliteitscoördinator. Onderwijsadviseur Annoesjka Westerhof pakte samen met de school het rekentraject op. Inge: “Je hebt binnen de school verticale lijnen – directie, ib’ers, leerkrachtteam – en horizontale lijnen – de samenwerking onderling. Met een verticale én horizontale aanpak werk je op alle lagen en alle lijnen. Dat geeft compleetheid.”
Tip van de schoolleider: "Verandertrajecten zijn kostbaar, dus neem de tijd om het goed – op alle lagen – aan te pakken.”
De bedoeling was om een professionele structuur en cultuur in te richten waarmee de school in de toekomst elke onderwijsvernieuwing kan aanpakken. Rekenen is het eerste onderwerp dat het team op deze manier samen met 1801 oppakte. “Als intern begeleider heb je overal rakelings mee te maken. Je bent een spin in het web die overal van is, maar nergens écht tijd voor heeft. Daarom wilden we al heel lang een rekencoördinator”, vertelt ib’er Sandra Muller.
Die wens kwam in vervulling, maar betekende een fundamentele rolverandering. Sandra: “Ik maakte voorheen de analyses, maar dat doet nu de rekencoördinator. We moesten goed afstemmen wie waar verantwoordelijk voor is. En zorgen dat dit ook duidelijk is voor het team.”
Anja vult aan: “In de oude kwaliteitzorgcultuur waren we geneigd om leerkrachten te ‘redden’, maar de nieuwe rol van de ib’er als kwaliteitscoördinator vraagt juist ‘anders vasthouden’. Want je maakt mensen nooit eigenaar als je altijd alles voor ze oplost.”
Tip van de kwaliteitscoördinator: "Ga ervoor! Een open houding helpt. Een verandertraject is spannend, maar levert veel op.”
1801 introduceerde systemisch transitiemanagement om taal te geven aan het veranderproces. “Je hebt een bovenstroom en een onderstroom. In de bovenstroom gaat het over rollen, processen, dat wat je kunt organiseren. De onderstroom gaat over de cultuur- en gedragsverandering”, legt Anneke uit. “Dit kost tijd – je hebt zeker vier jaar nodig om alle radartjes in beweging te krijgen.”
Het model gaf houvast en stimuleerde het team om door te zetten. Anja: “Sommige collega’s houden van groei, terwijl anderen het spannend vinden. Om het hele team mee te krijgen, is het belangrijk dat je transparant bent. Dat je blijft uitleggen en herhalen waarom we iets doen. Inmiddels weten we wat we kunnen verwachten – we schrikken niet meer zo van de onderstroom. Je denkt: oké, dit is onderdeel van het proces. Dit kunnen we laten gaan, daar moeten we een beetje duwen.”
De samenwerking tussen De Ley en 1801 ging bij de start van het schooljaar 2025-2026 het derde jaar in. Sinds de start zijn er grote stappen gezet en tastbare resultaten geboekt. Zo zijn de rekenprestaties over de hele linie verbeterd. Papieren tijgers, zoals ontwikkelingsperspectieven en groepsplannen, werden omgevormd tot werkbare instrumenten waar leerkrachten eigenaar van zijn. Sandra: “De kwaliteitskaarten zijn ontstaan vanuit teaminput. Daardoor zijn het geen opgelegde documenten, maar gezamenlijke afspraken. We werken allemaal op dezelfde manier. Dat moeten we vasthouden door je eigen rol te pakken en telkens de cyclus te doorlopen – door vaste momenten in de tijd zetten. En om door te zetten, ook als het spannend wordt.”
“Het was mooi om te zien hoe alles samenkwam”, blikt Anja terug. “De wil was er al en we waren op de goede weg. Het team spreekt nu ook dezelfde taal, specialisten nemen hun rol en de MT-leden versterken elkaar. Het traject heeft mij en het team meer zelfvertrouwen gegeven. Dit jaar staat in het teken van het borgen, verfijnen en uitbreiden van de werkwijze met andere specialisten. Daarnaast blijven we hard aan het MT werken en elkaar kritisch bevragen.” Anneke besluit: “Tegen de tijd dat Anja ooit met pensioen gaat, staat er een toekomstbestendige organisatie. Een school die niet afhankelijk is van één functie, maar draait op collectieve verantwoordelijkheid en gedeeld leiderschap.”