Zo maak je leerlingen verantwoordelijk voor hun eigen leerproces

Hoe kunnen we meer positieve impact maken op het leren van onze leerlingen? Met die vraag ging het team van basisschool. De Provenier in Rotterdam van start met het 1801-programma Impact op Leren. Na een jaar waren er al zoveel kwartjes gevallen, dat het impactteam besloot haar rol te vergroten.

Basisschool De Provenier is gevestigd in een multiculturele wijk in Rotterdam, wat zich weerspiegelt in de populatie van de school. “We zijn een gemengde school met 230 leerlingen met meer dan vijftien verschillende nationaliteiten”, vertelt directeur Daniëlle Blok. “We staan voor gezond onderwijs en natuurlijk leren, waarbij we het maximale uit onze leerlingen willen halen. Een grote uitdaging hierbij is een relatief hoog spreidingsgetal; onze leerlingenpopulatie vraagt om zeer verschillende benaderingen. We zetten daarom sterk in op differentiatie en eigenaarschap.”

Formatief evalueren

Drie jaar geleden was Shirley Clarke te gast op het congres van 1801. Toen Daniëlle deze Engelse topexpert op het gebied van formatief evalueren hoorde spreken, wist ze meteen: dit moeten wij ook gaan doen! “We waren al begonnen met thematisch werken door de hele school heen, maar we hadden meer verdieping, kennis en vaardigheden nodig om volgende stappen te kunnen zetten.” Onder begeleiding van 1801-onderwijsadviseurs Carola Straathof en Hanneke van der Geest ging het team aan de slag met Impact op Leren. “Het eerste jaar was pittig”, zegt Ruby de Vriend-Cornelisse, leerkracht van groep 3 en lid van het impactteam. “Het begrip is namelijk zo veelomvattend! Gelukkig kregen we snel inzicht in waar we naartoe wilden en hoe we daar moesten komen. 1801 lette daarbij goed op onze behoeften. We kregen geen standaardprogramma, maar wetenschappelijk onderbouwd maatwerk. Dat gaf ons het vertrouwen dat we op de goede weg zaten.”

Succescriteria en feedback

Om leerlingen meer te betrekken bij en verantwoordelijk te maken voor hun eigen leerproces ging het team van start met concrete lesdoelen en succescriteria. “En met effectieve feedback”, zegt Lotte Zijderveld, leerkracht van groep 1-2a en lid van het impactteam. “Voorheen zou ik leerlingen de opdracht geven om een giraf te tekenen en bij het bekijken van de tekeningen iets zeggen als ‘Hij is nog niet helemaal af’. Nu gaan we eerst succescriteria bepalen, bijvoorbeeld door samen alle eigenschappen van een giraf op te noemen – vier poten, een lange nek, bruine vlekken. Ik heb gemerkt dat dit echt betere resultaten oplevert.
Bovendien voelen leerlingen zich competent.” De leerkrachten leerden hun leerlingen hoe zij elkaar ook feedback kunnen geven. “Na wat oefening geven zelfs de kleuters elkaar nu goede tips over hoe ze hun werk kunnen verbeteren”, zegt Lotte. Ruby vult aan: “Dankzij 1801 weten we dat peer feedback ontzettend belangrijk is. Dat was voor mij een eyeopener.”

Implementatie

De weg naar een school waar kinderen samenwerken, hun eigen leerproces begrijpen en met plezier leren, is tijdrovend en lang niet altijd gemakkelijk. “De implementatie van Impact op Leren kost tijd”, zegt Laura Geerling, intern begeleider van de onderbouw en lid van het impactteam. “Jezelf en elkaar een andere mindset en houding aanleren heeft tijd nodig om in te slijten.” Het team kijkt vooruit, maar af en toe realiseren ze zich hoeveel ze al hebben bereikt. Daniëlle: “Alles wat we doen sluit naadloos op elkaar aan: de methode Leerkracht, EDI en Impact op Leren.”

“Alles wat we doen sluit naadloos op elkaar aan”

Ruby ziet het succes ook terug in de klas, bijvoorbeeld toen er een nieuwe leerling op school kwam. “Iedereen weet dat het een uitdaging is om leerlingen in de bovenbouw net zo graag te laten leren als jonge kinderen. Maar toen deze nieuwe bovenbouwleerling onderuitzakte op zijn stoel, zat de hele klas hem verbaasd aan te kijken. Daardoor zagen we ineens hoe betrokken en gemotiveerd onze leerlingen zijn!” Laura knikt: “Onze leerlingen zijn gewend dat wij hoge verwachtingen van ze hebben. Dat had deze leerling trouwens ook snel in de gaten. We hebben als team hard gewerkt om te komen waar we zijn en laten dat niet zomaar uit onze handen glippen.”

Impactteam

Dat brengt het gesprek op de rol van het impactteam. “Het duurde even voordat we ons realiseerden hoe groot onze impact was”, zegt Daniëlle. “Het is aan ons om het hele team op hetzelfde niveau te krijgen en om te zorgen voor draagvlak en focus – wat zijn we aan het doen en waarom. Na een studiedag is iedereen enthousiast. Om dit vast te houden, zetten we wekelijks successen en actiepunten op ons leerKRACHTenbord. We geven elkaar feedback en staan ervoor open om van elkaar te leren. Dat kan, omdat we een veilige omgeving hebben gecreëerd, waarin iedereen in de school kan leren: de leerlingen, de leerkrachten, het hele team en de organisatie. Dat is natuurlijk precies waar Impact op Leren over gaat.”