Kansengelijkheid in het onderwijs: wat betekent dat?

Iedereen vindt kansengelijkheid in het onderwijs belangrijk. Maar wat bedoelen we daar eigenlijk mee? En belangrijker: wat kunnen scholen doen om het écht
dichterbij te brengen?

Tijdens onderwijsavonden bij het Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken (NIVOZ) belichtten denkers als Monique Leygraaf, Orhan Agirdag en Ilias el Hadioui wat kansengelijkheid betekent voor het handelen van schoolteams. Hun perspectieven helpen om beter te begrijpen wat scholen vandaag nodig hebben. Als school kun je kansengelijkheid op drie manieren bekijken:

1. Gelijkwaardige middelen

Alle leerlingen krijgen dezelfde aandacht en middelen. Klinkt eerlijk, maar werkt dit ook zo in de praktijk? Lees hier meer over in het artikel ‘Pleidooi voor een holistische kijk op kansengelijkheid’. Wie alleen op gelijkheid stuurt, doet geen recht aan verschillen in startpositie en ondersteuningsbehoefte.

2. Eerlijke kansen

Leerlingen krijgen wat zij nodig hebben; ongelijke ondersteuning om gelijke kansen te creëren. Denk aan taalonderwijs of maatwerk. Maar let op: wie alleen kijkt naar wat een leerling mist, kan vervallen in deficit-denken. Zie je ook de kracht van het kind? Heb je hoge verwachtingen en ligt de lat hoog genoeg?

3. Gelijkwaardig systeem

In deze aanpak kijk je naar: waar belemmert ons onderwijssysteem structureel gelijke kansen? Illias el Hadioui toont hoe het systeem structureel kan bijdragen aan uitsluiting en hoe scholen dat patroon bewust kunnen doorbreken. Louise Elffers, bijzonder hoogleraar kansengelijkheid verbonden aan de UVA, stelt: scholen kunnen niet alles oplossen, maar wél binnen hun muren kritisch kijken naar eigen mechanismen die ongelijkheid versterken. Door structurele barrières weg te nemen, kunnen alle leerlingen meedoen.

Van inzicht naar actie (realiteit)

De realiteit is dat leerlingen niet allemaal vanaf dezelfde positie starten. Bij veel scholen zien we hoe het ‘Mattheuseffect’ toeslaat: wie al sterk is, groeit verder;
wie kwetsbaar is, blijft achter. Schoolteams willen dit doorbreken, maar vragen zich af: hoe dan? De onderwijs-adviseurs van 1801 jeugd & onderwijsadvies kunnen helpen om die vraag te beantwoorden. Niet met een standaard werkwijze, maar met onderzoekende gesprekken, ontwikkelingsgerichte begeleiding en een doelgerichte aanpak die werkt en past bij de school. Volgens 1801 is onderwijsontwikkeling pas duurzaam als het vertrekt vanuit ‘de bedoeling’, evidence informed is én ingebed wordt in de specifieke context van een school.

Actief aan de slag?

Wil je weten wat kansengelijkheid werkelijk betekent en hoe scholen hier actief werk van kunnen maken? Lees het artikel "De wetenschap achter kansengelijkheid; van theorie naar effectief praktijk'.